صلح دموکراتیک و چالش های امنیتی خاورمیانه

خاورمیانه از مهمترین کانون های منازعه و بحران در جهان است. این منطقه که شامل کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، کشورهای عربی منطقه اسرائیل، کشورهای غیر عربی همانند ایران و ترکیه و نوار شمالی افریقا می باشد. در سال های پایانی قرن بیستم و دهه آغازین قرن بیست و یکم درگیر منازعات بسیاری بوده است. شاید هیچ منطقه دیگری در جهان به اندازه خاورمیانه با منازعه روبه رو نبوده است. به گفته باری بوزان، خاورمیانه ساختاری همواره کشمکش زا دارد. مولفه های تاثیرگذار در چالش های بین دولتی منطقه در برگیرنده اختلافات مرزی- سرزمینی، مسائل قومی- مذهبی، فعالیت های هسته ای کشورهای منطقه، منازعه اعراب و اسرائیل، دخالت قدرت های خارجی، کشف و استخراج نفت و تعارضات ایدئولوژیک می باشند. به طور کل نا امنی و بی ثباتی یکی از مشکلاتی بوده که این منطقه با آن رو به رو بوده است. با این اوصاف دموکراتیزاسیون یا گذار این منطقه به دموکراسی، از مهمترین مسائلی است که از گذشته و خصوصاً پس از وقوع حادثه 11 سپتامبر مورد توجه اندیشمندان علوم سیاسی، جامعه شناسان و نیز سیاست مداران آمریکایی و غربی قرارگرفته است. چرا که فقدان دموکراسی در منطقه خاورمیانه را عامل تنش و بی ثباتی دانسته و برقراری دموکراسی در این منطقه بحران زده را تجویزی مناسب برای تامین امنیت و ثبات خاورمیانه می دانند. با توجه به شکل گیری تحولات دموکراتیک که از سرنگونی رژیم استبدای صدام حسین شروع شده و به شکل زنجیره ای کل خاورمیانه را در بر گرفته است، می توان ادعا کرد که فرایند دموکراسی در منطقه خاورمیانه در حال بسط یافتن است. پرسشی که می توان طرح نمود این است که منازعه اعراب و اسرائیل چه تاثیری بر امکان حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات منطقه خاورمیانه در چارچوب بسط دموکراتیزاسیون و ایده صلح دموکراتیک می گذارد ؟ در این پژوهش با توجه به تعدد منازعات در منطقه خاورمیانه به صورت موردی منازعه اعراب و اسرائیل و تاثیر آن را بر صلح در منطقه با عنایت بر بسط دموکراسی در این منطقه به شکل تحلیلی- توصیفی بررسی می شود. فرضیه ای که در پاسخ این پرسش طراحی گردید این است که منازعه اعراب و اسرائیل در برگیرنده مولفه های همانند تضادهای ایدئولوژیک، مساله قدس، اختلافات مرزی- سرزمینی، آوارگان فلسطینی، بحران آب و حوزه های مشترک آبی اعراب و اسرائیل و مسابقه تسلیحاتی و رشد نظامی گری در خاورمیانه، امکان تحقق صلح دموکراتیک را در این منطقه را نخواهد داد.